جامعه و پژوهش

جامعه شناسی برای زندگی

جامعه و پژوهش

جامعه شناسی برای زندگی

جامعه و پژوهش

۷ مطلب با موضوع «جامعه شناسی :: نظریه‌های جامعه‌شناسی» ثبت شده است

معرفی کتاب: زن‌ها؟!... من، مادرم، همسایه‌ها

علی محمدزاده | شنبه, ۶ خرداد ۱۳۹۶، ۰۲:۵۰ ب.ظ

عنوان کتاب: زن‌ها؟!... من، مادرم، همسایه‌ها

تصویرگر: مژده دانش‌پژوه

مقدمه: نسیم جانفدا

سال نشر: 1394

انتشارات: تهران: تیسا

زن ها

امروزه مقوله‌هایی چون «بازنمایی»، «جنسیت» و «سیاست بدن» از مباحث مهم در عرصه‌ی مطالعات انسانی و فرهنگی است. مباحثی از جمله پرداختن به این موضوع که بازنمایی‌ها اصولاً و اکثراً بر اساس زندگی‌های واقعی ساخته نمی‌شوند، در مورد جنسیت، نقش‌ها و تجربه‌های جنسیتی برجسته‌تر هستند. در عرصه هنر نیز، بازنمایی‌هایی از زن که به تولید و بازتولید نقش‌های جنسیتی معینی دامن می‌زنند و سعی در ارائه تصویری یکدست و آرمانی از زن در جوامع معاصر دارند، با واقعیت زندگی روزمره زنان فاصله زیادی دارند.

در کتاب «زن‌ها؟!... من، مادرم، همسایه‌ها» مجموعه‌ای از نقاشی‌ها پیرامون زن در جامعه‌ی امروز ایران، به عنوان متنی که قصد شکستن بازنمایی‌های مرسوم از زن در عرصه‌ی هنر را دارد، نقد و بررسی شده‌اند. از دیدگاه نویسنده، این مجموعه نقاشی نشان می‌دهد که فرهنگ دیگر متنی یکدست و ساده نیست، و اینکه درون یک فرهنگ صداهای بسیاری همواره سر می‌کشند و با یکدیگر به تنش برمی‌خیزند و همه و همه به این نتیجه می‌انجامند که در جهان معاصر از تکثر فرهنگ گریزی نیست.

  • علی محمدزاده

پارادایم‌های سه‌گانه‌ی علوم اجتماعی

علی محمدزاده | جمعه, ۵ تیر ۱۳۹۴، ۱۲:۰۲ ق.ظ

پارادایم‌های سه‌گانه‌ی علوم اجتماعی

 

 

اثباتی

تفسیری

انتقادی

(1)

دلایل برای انجام تحقیق (چرایی تحقیق)

پیش‌بینی و کنترل، کشف قوانین طبیعی به نحوی که افراد بتوانند پیش‌بینی و کنترل کنند

فهم و توصیف کنش اجتماعی معنادار، فهمیدن و توصیف کردن، کنش اجتماعی معنادار

زدودن اسطوره‌ها، توان‌مند کردن مردم برای تغییر جامعه به‌صورت ریشه‌ای

(2)

ماهیت واقعیت اجتماعی

الگوهای از قبل موجود ثابت که می‌تواند کشف شود

تعاریف سیال یک وضعیت که در نتیجه‌ی تعامل بین انسان‌ها به وجود آمده است

تضادهایی که به وسیله‌ی ساختارهای پنهان مدیریت و هدایت شده است

(3)

ماهیت انسان

افراد منفعت‌طلب و عقلانی که توسط نیروهای خارجی شکل داده می‌شوند

موجودات اجتماعی که معانی را به وجود می‌آورند و به دنیای خود معنی می‌دهند

انسان‌های خلاق و سازگار که به‌وسیله‌ی استثمار و گمراهی در دام افتاده‌اند، پتانسیل‌هایی دارند که به منصه‌ی ظهور نرسیده‌اند

(4)

نقش عقل سلیم

صراحتاً از علم متمایز است و نامعتبر

تئوری‌های قدرت‌مند روزمره که توسط افراد معمولی استفاده شده است

عقیده‌ی کاذبی که قدرت و شرایط عینی را پنهان می‌کند

‌(5)

تئوری مانند چیست؟

یک نظام منطقی و قیاسی از تعاریف، قوانین و قضایای مرتبط با هم

توصیفی است از این‌که چگونه سیستم معانی یک گروه خلق می‌شود و تداوم پیدا می‌کند

نقدی که شرایط حقیقی را آشکار می‌کند و به افراد کمک می‌کند که راه‌های بهتر را پیدا کنند

(6)

تبیین درست

به‌طور منطقی ارتباط دارد؛ قوانین مرتبط با وقایع

از نظر آن‌هایی که مورد مطالعه قرار می‌گیرند ارزیابی می‌شود (ارزیابی توسط اعضاء)

مردم را به ابزارهای مورد نیاز برای تغییر جهان تجهیز می‌کند

(7)

ملاک درستی تئوری

مبتنی بر مشاهدات دقیق که می‌تواند تکرار شود

شواهد مطلوب در بستر تعاملات اجتماعی بسیار قرار دارد

شواهد خوب به وسیله‌ی تئوری‌هایی خلق می‌شود که ابهام و نکات نامشخص را آشکار می‌کنند

(8)

جایگاه ارزش‌ها

علم رها از ارزش است؛ ارزش‌های جایگاه ندارند جز در هنگام انتخاب موضوع

ارزش‌ها بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی اجتماعی هستند؛ ارزش‌های هیچ گروهی غلط نیست، بلکه فقط متفاوت است

همه‌ی علوم باید موضع‌گیری ارزشی داشته باشند؛ برخی مواضع درستند و برخی غلط

 

 * برگرفته از درس‌گفتارهای نظریه‌های جامعه‌شناسی2 ـ دکتر داریوش بوستانی؛ عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه شهید باهنر کرمان.

  • علی محمدزاده

معرفی کتاب: نظریه‌ی رفاه (سیاست اجتماعی چیست؟)

علی محمدزاده | جمعه, ۱۲ دی ۱۳۹۳، ۱۲:۱۱ ب.ظ

معرفی کتاب

عنوان کتاب: نظریه‌ی رفاه (سیاست اجتماعی چیست؟)

نویسنده: توفی فیتز پتریک

مترجم: هرمز همایون‌پور

سال نشر: 1381

انتشارات: تهران؛ گام نو

کتاب نظریه‌ی رفاه یکی از مهم‌ترین منابع موجود به زبان فارسی در شناخت و بررسی مبانی نظری دولت رفاه است. این کتاب جدای از این‌که بسیار کامل و جامع است، مسئله محور است و البته به ترجمه‌ی شیرین و دل‌نشینی هم دارد.

همان‌طور که گفتیم، نظریه‌ی رفاه از مبانی و چرایی دولت رفاه بحث می‌کند و وارد سازوکارهای اجرایی نمی‌شود. نویسنده نخستین هدف این کتاب را تشریح خاستگاه تاریخی نظریه رفاه و بازیافت اندیشه‌ها و متفکرانی می‌داند که معمولاً آن‌ها را به اندیشه‌های اجتماعی یا سیاسی منسوب می‌کنند

  • علی محمدزاده

معرفی کتاب: درآمدی بر نظریه‌ی فرهنگی معاصر

علی محمدزاده | دوشنبه, ۱۰ آذر ۱۳۹۳، ۰۵:۳۵ ب.ظ

معرفی کتاب

عنوان کتاب: درآمدی بر نظریه‌ی فرهنگی معاصر

نویسنده (گان): اندرو میلنر و جف براویت

مترجم: جمال محمدی

سال نشر: 1385

انتشارات: تهران؛ ققنوس

 نظریه فرهنگی

کتاب «درآمدی بر نظریه‌ی فرهنگی معاصر» یکی از شناخته‌شده‌ترین کتاب‌های نظریه فرهنگی است. در این کتاب پارادایم‌های  اصلی نظریه‌ی فرهنگی در قالب هفت فصل ارائه شده است: مطالعات فرهنگی و نظریه‌ی فرهنگی، ادبیات و جامعه: از فرهنگ گرایی تا ماتریالیسم فرهنگی، نظریه‌ی انتقادی: از نقد ایدئولوژی تا جامعه‌شناسی فرهنگ، نشانه شناسی: از ساختارگرایی تا پساساختارگرایی، سیاست فرهنگی تفاوت، پسامدرنیسم و نظریه‌ی فرهنگی و نقد فرهنگی و سیاست فرهنگی. یک نکته درباره‌ی این کتاب این که بسیار خواندنی و جالب توجه است و نکته‌ی دیگر این‌که ترجمه‌ی خوب و روانی هم دارد. در ادامه، به ذکر نکاتی از این کتاب می‌پردازیم.

  • علی محمدزاده

آرنت

اشکال مختلف فعالیت انسانی

هانا آرنت، به اشکال فعالیت انسانی می‌پردازد که به نظر او سنت فلسفی غرب به آن اهمیت نداده و اندیشه را از عمل برتر شمرده است. وی سه وجه فعالیت بشر را از هم تمیز می‌دهد:

1- تلاش برای معاش (labour

2- کار خلاق (work) و

3- عمل (action).

تلاش برای معاش، مجموعه فعالیت‌هایی است که لازمه‌ی تأمین معیشت و تداوم بقای آدمی است.  فعالیتی روزمره و مربوط به رفع نیازهای زیستی که در آن انسان چون حیوان اسیر ضرورت‌های زیستی خویش است. حاصل تلاش برای معاش، بازتولید مکرر حیات آدمی است که غایتی فراتر از خود ندارد و طبیعی و اجتناب ناپذیر است. تلاش برای معاش، عرصه‌ی فعالیت اقتصادی و محصور به علایق اقتصادی است.

کار خلاق، فعالیتی است که از طبیعت فراتر می‌رود؛ بر روی آن عمل می‌کند؛ آن را تغییر می دهد و جهانی مصنوعی می‌سازد. جهانی که انسانی و غیر طبیعی و از آن آدمی است. حاصل کار و کوشش انسان به این معنا، وسایل، ابزارها، صنایع، تکنولوژی، آثار هنری و... است. یعنی چیزهایی که بر طبیعت افزوده می‌شود. فرهنگ و تمدن، محصول این کار است؛ این کار ویژه‌ی انسان است و حیوان در آن راهی ندارد.

تلاش برای معاش اجباری و و تکراری وبیهوده است؛ در حالی که کار خلاق فعالیتی است آزادانه و مظهر اختیار آدمی. کار خلاق، بر عکسِ تلاش برای معاش، عملی است ذاتاً فردی.

عمل، عالی‌ترین نوع فعالیت انسان است و اقدام، مبادرت، تهور، انقلاب و حضور در عرصه‌ی عمومی، ابتکار و تجربه‌ی عمل آزاد را شامل می‌شود. عمل، وجوهی تجربی از زندگی آدمی را در بر می‌گیرد که با آزادی در ارتباط است. نتایج این نوع از فعالیت، برخلاف دو نوع پیشین، بر انسان آشکار نیست. از همین رو عمل فعالیتی آزاد است. همین نظم ناپذیری و پیش‌بینی ناپذیری عمل آزاد انسان، سرشت تاریخ و سیاست را رقم می‌زند. عمل خصلتی جمعی دارد و نیازمند حوزه‌ی عمومی است. عمل، عرصه‌ی فعالیت سیاسی است و سیاست، همان عمل آزاد در حوزه‌ی عمومی است.

  • علی محمدزاده

چند کار کلاسی

علی محمدزاده | سه شنبه, ۱۲ فروردين ۱۳۹۳، ۰۱:۴۸ ق.ظ
دیشب بود که به صورت اتفاقی نگاهی به آرشیو کامپیوترم انداختم. چشمم به چند کار کلاسی دست و پا شکسته افتاد که به همان سیاق معهودِ مقاله نویسی دانشجویی، برای نمرات کلاسی ام نوشته بودم شان. با وجود ضعف مطالب، گفتم شاید برای برخی از دوستان مفید فایده افتد. این بود که تصمیم گرفتم فایل مطالب را برای دانلود بگذارم. امیدوارم قابل استفاده باشد.


  • علی محمدزاده

معرفی کتاب: جهان رها شده

علی محمدزاده | پنجشنبه, ۲۶ دی ۱۳۹۲، ۰۳:۱۲ ق.ظ

معرفی کتاب

عنوان کتاب: جهان رها شده

نویسنده: آنتونی گیدنز

مترجمان: علی اصغر سعیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب

سال نشر: 1387

انتشارات: علم و ادب؛ تهران

جهان رها شده

کتاب «جهان رها شده» را به بهانه ی درسی که این ترم با دکتر سعیدی، مترجم کتاب، داشتم خواندم. لازم است به خاطر ترجمه ی این کتاب از ایشان تشکر کنم.

اما درباره کتاب، لازم است به نکاتی اشاره کنم.

مختصری از کتاب

یکی از دغدغه های اساسی آنتونی گیدنز، مدرنیته ی متأخر است. او در آراء و آثارش کوشش می کند تا ابعاد این مدرنیته ی متأخر را برای ما باز کند و آن را به ما بشناساند. به نظر گیدنز، مدرنیته ی متأخر با آن چیزی که پیشتازان روشنگری پیش بینی می کردند، متفاوت است. به نظر او در حالی که این متفکرین انتظار داشتند دنیای مدرن امروز دنیایی کنترل شده و سازماندهی شده باشد، این اتفاق نیفتاده است و اتفاقاً بر عکس، جهان به سمت پیش بینی ناپذیری و عدم کنترل حرکت می کند. نشانه ی این پیش بینی ناپذیری، «ریسک» است. در جهان امروز ریسک هایی که انسان خود به دست خود به وجود آورده است، وی را تهدید می کند. از جمله آن می توان به ریسک سلامتی ناشی از مواد غذایی هورمونی و اصلاح نژاد شده و ریسک هسته ای اشاره کرد. با این شرایط، ما با «جهانی رها شده» مواجه هستیم.

چیزی که گیدنز در گفتارهای این کتاب می گوید، این است که کلیدواژه ی فهم مدرنیته ی متأخر «یکپارچگی جهانی» یا همان Globalization است. به نظر او این یکپارچگی جهانی، پدیده ای چند بعدی است که از گسترش اقتصاد بازار تا تغییراتی در فرهنگ، سنت، خانواده و سیاست را در بر می گیرد که گسترش اقتصاد دانش بنیان و تغییرات عظیم ارتباطاتی از جمله نشانه های آن است. خصوصاً ارتباطات جهانی، منجر به استفاده بازتابی از جهان می شود. یعنی بهره گرفتن از اطلاعات و استفاده از آن در زندگی روزمره.

این یکپارچگی جهانی لزوماً به معنی یکی شدن همه جهان نیست؛ بلکه در در آن احیای ناسیونالیسم محلی و شکل های هویت محلی هم مستتر است.

یکی از مسائل اساسی که گیدنز در بحثش به آن توجه می کند، دموکراسی است. به نظر او، یکی از روندهایی که در این فرآیند یکپارچگی جهانی قابل ملاحظه است، بیش از پیش دموکراتیزه شدن جهان است. قدرت دیگر قدرت سخت نخواهد بود؛ بلکه این قدرت اطلاعاتی و قدرت اجتماعی است که تحول ساز است. بحث او در این باره نزدیکی زیادی به انقلاب های رنگی و تاثیرات آن دارد.

گیدنز معتقد است امروز ایده دموکراسی مبتنی بر تعادل بین سه ضلع دولت با کفایت، اقتصاد مبتنی بر بازار و جامعه مدنی قوی است و البته روند یکپارچگی جهانی به سمت ساختن دموکراسی گرایش دارد؛ هر چند یک شبه اتفاق نمی افتد. ضمن این که او به «دموکراسی منظومه ای» هم نظر دارد. منظور جهانی کردن نهادهای دموکراتیک است.

نقد و نظر مختصر

به چند نکته باید توجه کرد. اولاً اینکه سخنرانی های گیدنز که در این کتاب چاپ شده است، مربوط به سال 1999 و 2000 است. یعنی پیش از حوادثی چون 11 سپتامبر، جنگ افغانستان و عراق، بحران اقتصاد جهانی و امریکا و جنبش ضد سرمایه داری (اشغال وال استریت) و همینطور تحولات اخیر جهان عرب. امروز که این تحولات را دیده ایم، قطعاً خوش بینی گیدنز به جهانی شدن را با تأمل بیشتری می نگریم. 

راستش، از خوش بینی گیدنز نسبت به نظم کنونی جهان و اینکه در نظر او چیزی به نام سلطه و امپریالیسم رنگ و بوی زیادی ندارد، رنجیده خاطرم. چون جهان امروز را جهانی می بینم که پیش از هر چیز مورد حمله ی امپریالیسم قرار گرفته است. جهان غرب به مدد غارت های سده های پیش خود امروز در رفاه نسبی به سر می برد و هنوز هم برای ادامه رفاه خود، با شیوه های جدیدی کشورهای دیگر را استعمار می کند. از جنگ و خونریزی گرفته تا انتقال صنایع آلاینده به سرزمین های دیگر تا بهره کشی از نیروی کار آنان تا توطئه برای سرنگونی نظام های سیاسی مستقل تا حمایت از تروریسم در فلسطین و سوریه و پاکستان و هزارها تای دیگر.

البته بحثی که گیدنز در رابطه با ریسک در دنیای جدید مطرح می کند بسیار شنیدنی است؛ اما احساس می کنم به نحوی متناقض در دل آن هم نوعی خوش بینی به مدرنیته و جهانی سازی مستتر است.

باید از آقای گیدنز پرسید جای نقد امپریالیسم در نظریه و نگاه شما کجاست؟ 

  • علی محمدزاده